ارزیابی تنوع ژنتیکی عملکرد علوفه، بذر و صفات مورفولوژیکی در شبدر سفید (Trifolium repens L.) با استفاده از روشهای آماری تجزیه چند متغیره

به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد علوفه، بذر و صفات مورفولوژیکی در 12 رقم شبدر سفید، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار به مدت 2 سال در مرکز تحقیقات البرز واقع در کرج به اجرا در آمد. در این آزمایش صفاتی از قبیل اندازه برگچه، طول میانگره، طول دمبرگ، ارتفاع کانوپی، تعداد استولن در واحد سطح، ضخامت استولن، دیرزیستی، تعداد گل آذین در استولن، تعداد گل آذین در واحد سطح، تعداد گلچه در گل آذین، تعداد بذر در گلچه، وزن هزار دانه، عملکرد بذر و عملکرد علوفه مورد مطالعه قرار گرفتند. در تجزیه مرکب داده‏ها به جز وزن هزار دانه و تراکم استولن در واحد سطح، در سایر صفات تفاوت میان رقمها معنی‏دار بود. رقمها Alice، Huia، Chiftan وAran به ترتیب با میانگین عملکرد 23/14، 85/12، 21/12 و 78/11 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد علوفه خشک در سال بودند. این رقمها در مقایسه با سایر رقمها دارای برگهای بزرگتری بودند. از لحاظ عملکرد بذر رقمها Alice و Mikanova به ترتیب با تولید 68/148 و 35/122 کیلوگرم در هکتار نسبت به سایر رقمها عملکرد بذر بیشتری داشتند. در تجزیه همبستگی فنوتیپی، عملکرد علوفه با ارتفاع کانوپی، اندازه برگچه، تراکم استولن، طول دمبرگ، دیرزیستی و عملکرد بذر با وزن هزار دانه و تعداد گلچه در گل آذین همبستگی مثبت و معنی‏داری در سطح 1% داشتند. با استفاده از تجزیه به مؤلفه‏های اصلی سه مؤلفه اول 80% از کل واریانس متغیرها را توجیه نمودند. صفات اندازه برگچه، طول دمبرگ، ارتفاع کانوپی، دیرزیستی، تعداد گل‌آذین در استولن و عملکرد علوفه 52% از واریانس متغیرها را توجیه نمودند. در مؤلفه دوم عملکرد بذر، وزن هزار دانه و تعداد گلچه در گل آذین با ضریب بردارهای مثبت و صفات ضخامت استولن و تراکم استولن در واحد سطح با ضرایب منفی 19% از واریانس کل را توجیه نمودند. با توجه به نتایج بدست آمده مؤلفه اول، عملکرد علوفه مؤلفه دوم، عملکرد بذر نامگذاری شد. نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، ژنوتیپهای مورد بررسی را در 3 کلاستر مختلف قرار داد. رقمها موجود در کلاستر1 (Huia، Chiftan و Aran) از لحاظ عملکرد بذر و رقمها موجود در کلاستر2 (Alice، Mikanova و (Avoca از لحاظ عملکرد علوفه، نسبت به سایر گروه‏ها برتری داشتند. رقمها موجود در کلاستر 3 از لحاظ هر دو صفت عملکرد بذر و علوفه نسبت به دو گروه دیگر ضعیف‏تر بودند.